اقتصاد مبتنی بر صنعت گردشگری می‌تواند جایگزین اقتصاد نفتی باشد

اقتصاد تک محصولی متکی بر درآمدهای نفتی، مانع از توجه به صنعت گردشگری در کشور شده است.

بر اساس آمار سازمان گردشگری جهانی، ایران از نقطه نظر ورود گردشگر در مقایسه با کل جهان مقام صدم را داراست، درحالی که از نقطه نظر جاذبه های طبیعی و مصنوعی دارای رتبه دهم است. آمار نشان دهنده سهم بسیار اندک ایران ازدرآمد جهانی گردشگری به رغم جاذبه های بسیار بالای آن است و شواهد نشان می دهد که گردشگری ما هنوز نتوانسته سهم بازار شایسته خود را به دست آورد و این امر نه به دلیل فقدان جاذبه های طبیعی یا آثار باستانی و یا شرایط آب وهوایی است بلکه تنها محصول محصول بینش مدیریت و نرم افزار موجود در این صنعت است . 

 

این در حالی است که ایران بابرخورداری از منابع سرشار محیطی و بهره گیری از پشتوانه تاریخی - تمدنی و فرهنگی چند هزار ساله از قابلیت خاصی در توسعه صنعت گردشگری برخوردار است، اما به لحاظ شکوفایی این کارکردها، نتوانسته جایگاه درخور توجهی را کسب کند. زیرا، اقتصاد تک محصولی متکی بر درآمدهای نفتی، مانع از توجه به این بخش از اقتصاد در کشور شده است.موفقیت در صنعت گردشگری علاوه بر توسعه زیر ساختهای ضروری مستلزم افزایش عوامل ترغیب کننده و کاهش عوامل بازدارنده در قصد گردشگران برای سفر به یک مقصد برای گردشگری است.

 

یکی دیگر از موانع داخلی که در توسعه گردشگری نقش مهمی دارد، عدم تعریف و تبیین جایگاه صنعتی گردشگری در نظام اقتصادی کشور است. نگرش فرهنگی محض به جهانگردی باعث غفلت و بی‌توجهی به نقش و عملکرد اقتصادی آن در نظام اقتصادی کشور شده است. باید به این نکته اشاره کرد که جهانگردی یک فعالیت مهم اقتصادی است که می‌تواند ضمن ارزآوری، درآمدزایی و اشتغال‌زایی، آثار و پیامدهای فرهنگی مثبت‌ومنفی هم داشته باشد. نگرش به جهانگردی به‌عنوان یک مقوله فرهنگی به لحاظ آثار منفی آن که ناشی از ضعف و یا فقدان مدیریت فرهنگی در کشور است، باعث شده است نقش اقتصادی آن در اذهان محو و برای جهانگردانی که تقاضای بازدید از ایران را دارند، به‌عنوان مقصدی با محدودیت‌های متعدد نگاه شود.

گردشگری ماهیت کالای تجملی با کشش درآمدی بالا را دارد

ولی‌الله سیف رییس بانک مرکزی در رابطه با صنعت گردشگری معتقد است: توسعه گردشگری می تواند ارزآوری غیرنفتی اقتصاد را بهبود بخشد. به طور متوسط، سالانه بیش از 20 درصد از دریافت‌های حساب خدمات تراز پرداخت‌های خارجی اقتصاد، از محل مسافرت‌های شخصی است که جهانگردی یکی از زیربخش‌های اصلی آن محسوب می شود.

وی افزود: توسعه صادرات خدمات در قالب مسافرت، زمینه استفاده بیشتر خارجی ها را از امکانات حمل و نقل مسافر  فراهم می‌ کند و از این محل، عواید ارزی کشور افزایش خواهد یافت.

رییس کل بانک مرکزی با اشاره به مزایای اقتصادی و فرهنگی این صنعت تاکید کرد و یادآور شد: گردشگری یکی از بخش‌های مهم و دارای ابعاد و کارکردهای چندگانه در اقتصاد است. گسترش گردشگری از یک سو،موجب تقویت تعاملات فرهنگی، گسترش دانش عمومی تاریخی و بهبود تعاملات بین کشوری می‌شود و از سوی دیگر، با پیوندهای قوی پسین و پیشین خود با دیگر بخش‌ها، آثار اقتصادی قابل توجهی برجای می‌گذارد.

سیف، ایران را به واسطه برخورداری پیشینه غنی تاریخی ، فضاهای مذهبی،‌ تنوع قومی و اقلیمی‌و همچنین ظرفیت‌های ایجاد شده در بخش‌های بهداشت و سلامت، دارای مزیت‌ نسبی در زمینه جذب گردشگران خارجی دانست و تصریح کرد: گردشگری به‌مثابه پنجره‌ای برای شناخت نزدیک و بی‌واسطه جوامع با یکدیگر عمل می‌کند و در بهبود روابط سیاسی و استحکام صلح جهانی نقش‌آفرین است. یکی از آثار مثبت فرآیند جهانی‌شدن،‌ تقویت بیش از پیش گردشگری و افزایش تمایل برای جهانگردی طی دهه‌های اخیر بوده است.

رییس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه ارتقای بخش گردشگری همواره مورد توجه مسئولان نظام و برنامه‌ریزان اقتصادی کشور بوده است، تصریح کرد: صنعت گردشگری یکی از بخش‌های پیشرو و دارای سهم روزافزون در برنامه‌های رشد اقتصادی کشور است. این صنعت با پیوندهای پسین و پیشین قوی، ماهیت اشتغال زایی و کارکردهای مثبت در رشد اقتصادی،‌ در دو دهه اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است.

سیف، ضمن اشاره به بهبود قابل توجه میزان درآمد سرانه در سطح جهان و به ویژه افزایش درآمد سرانه اقتصادهای در حال توسعه که موج جدیدی از تقاضای جهانی برای خدمات گردشگری را فراهم آورده است، بیان کرد: شمار کشورهایی که تلاش دارند با فعال کردن ظرفیت‌های گردشگری خارجی در تنوع‌پذیری منابع درآمدی و گسترش تعاملات فرهنگی پیشتاز باشند، مرتباً رو به فزونی است.

وی اظهار کرد: گردشگری ماهیت کالای تجملی با کشش درآمدی بالا را دارد و چون بهبود درآمد سرانه و کاهش فقر نسبی، یک جریان رو به رشد در اقتصاد جهانی است. باید انتظار داشت این افزایش تقاضا و گرایش به بهره‌برداری از خدمات گردشگری کماکان تداوم داشته باشد.

رییس کل بانک مرکزی افزود: گردشگری تفریحی، ‌فرهنگی، سلامت، مذهبی و همچنین تقاضای گردشگری توسط اشخاصی که در ماموریت‌های اداری و کاری به سر می‌برند، به عنوان شاخه‌های مختلف گردشگری ، محل رقابت برنامه‌ریزان اقتصادی کشورها بوده است.

سیف، با اشاره به میزان اشتغال‌زایی گردشگر داخلی و خارجی گفت: براساس مطالعات انجام شده به ازای هر ۶ نفر گردشگر خارجی که وارد کشور شود، یک شغل و به ازای هر ۲۵ گردشگر داخلی نیز یک شغل ایجاد می‌شود.

وی تصریح کرد: ضریب فزاینده اشتغال گردشگری در بین بخش‌های مختلف نشان می‌دهد قدرت اشتغال زایی صنعت فوق در ایران بعد از بخش کشاورزی، صنایع غذایی و ساختمان، در رتبه چهارم قرار دارد. بنابراین،‌ در دوره‌ای که ایجاد اشتغال مکفی به ویژه در حوزه مشاغل غیردولتی به یکی از اولویت‌های فوری اقتصاد تبدیل شده است،‌ برنامه‌ریزی برای گسترش گردشگری و رفع موانع جذب سرمایه در این بخش می‌تواند راهگشا باشد. علاوه براین،‌ گسترش گردشگری و فعالیت‌های تفریحی‌ به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای بهبود الگوی توزیع درآمد کشورها شناخته می‌شود.

سیف ادامه داد: از حیث اشتغال آفرینی غیرمستقیم توسعه گردشگری، ایران پایین تر از متوسط جهانی قرار دارد و این امر نشان دهنده ظرفیت‏های بالقوه‌ای است که در این بخش از اقتصاد ایران وجود دارد.

وی گفت: پیش بینی می شود در سال 2020 تقریباً از هر 11 نفر، یک نفر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در اقتصاد سفر و گردشگری مشغول به کار باشد و این امر نشان دهنده ظرفیت بالای اشتغال زایی این صنعت  است.

رییس کل بانک مرکزی با اشاره به این که برنامه‌ریزی برای توسعه صنعت ایرانگردی ارتباط تنگاتنگی با سیاست‌های کلی نظام در امور اقتصادی دارد، گفت: توسعه صنعت گردشگری همانند سایر بخش‌های اقتصادی، مستلزم حضور فعال بخش خصوصی قدرتمند و کاراست. در این رابطه لازم است بخش خصوصی به عنوان ایفاگر نقش اصلی به صورت حرفه‌ای و متناسب با استانداردهای جهانی وارد این فعالیت شود و با هماهنگی بخش دولتی و تامین الزامات متنوع مورد نیاز، ارتقای خدمات رسانی در این صنعت را دنبال کند.

وی یکی از دلایل ضعف و نارسایی صنعت جهانگردی ایران را عدم تعادل و ناترازی در تعداد گردشگران ورودی و خروجی کشور دانست و افزود: تاکنون تعداد مسافرین ایرانی که برای گذران اوقات فراغت به خارج از کشور می‌روند، بسیار بیشتر از جهانگردانی بوده است که ایران را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده‌اند.

رییس کل بانک مرکزی تحریم روابط اقتصادی و بانکی و بسته شدن غالب شرکت‌های خارجی فعال و دارای شعبه در ایران را در به حداقل رسیدن تعداد مسافرانی که با هدف کسب وکار وارد کشور شده اند، موثر دانست و گفت: برای گردشگران تفریحی و علاقمندان به آثار تاریخی و طبیعی، مسائل دیگری نظیر تبلیغات سوء در خصوص امنیت کشور،‌ کمبود امکانات اقامتی،‌ به‌روز نبودن کیفیت خدمات ارائه شده و مسائلی از این نوع مطرح بوده است.

سیف، اولویت‌های برنامه‌ریزی در صنعت گردشگری را مبتنی بر جلب رضایت جهانگردان برای مسافرت به ایران با ارائه خدمات قابل رقابت با دیگر کشورها عنوان و تصریح کرد: توسعه امکانات زیربنایی نظیر ارائه خدمات بهداشتی در سطح استانداردهای جهانی،آموزش نیروی انسانی ماهر برای ارائه خدمات به گردشگران خارجی و سرمایه‌گذاری در احداث هتل‌ها و فضاهای تفریحی - اقامتی مطابق و متناسب با نیاز گردشگران، تامین امنیت گردشگران، توسعه کمی و کیفی حمل و نقل مسافر، تعیین مراکز گردشگری و فراهم کردن امکانات لازم برای آن، تسهیل و کاهش تشریفات ورود و خروج مسافر و امکان صدور روادید در مبادی ورودی کشور و حذف روادید بین کشورهای اسلامی، تسهیل ورود و خروج ایرانیان خارج از کشور و جذب سرمایه های آنان در این صنعت می تواند در افزایش ورود تعداد گردشگران به کشور موثر باشد.

رییس شورای پول و اعتبار از سلامت و بهداشت به عنوان یکی از رشته ‌فعالیت‌های اصولی و حرفه‌ای یاد کرد که توانسته است متناسب با پیش‌نیازهای ظرفیت‌های بخش گردشگری رشد کند.

وی تصریح کرد: وجود تعداد قابل توجهی از بیمارستان‌های خصوصی و کلینیک‌های تخصصی و فوق تخصصی با کارکنانی کارآزموده و پزشکانی مجرب،‌ ایران را به یکی از قطب‌های درمان منطقه تبدیل کرده است.

رییس کل بانک مرکزی تاکید کرد: ایران از جذابیت‌های قابل توجهی برای گردشگرانی که با هدف بهره‌گیری از مراکز معنوی و روحانی وارد کشور می‌شوند، ‌برخوردار است.صنعت گردشگری زیارتی یکی از بخش‌های به سرعت رو به رشد در سال‌های اخیر بوده و گردشگرانی که با هدف زیارت اماکن متبرکه اسلامی وارد کشور می‌شوند به دیگر مناطق دیدنی و تاریخی کشور نیز مسافرت می‌ کنند.

رییس کل بانک مرکزی، ایران را مهد آئین زرتشت عنوان کرد و گفت: با توجه به قدمت این آئین، کشورمان ظرفیت معرفی به گردشگران علاقمند به تاریخ و تاریخ ادیان را دارد. در مجموع، به منظور بهره‌گیری بهتر از ظرفیت‌های این بخش برای بهبود رشد اقتصادی، لازم است اقدام‌های گسترده‌ای برای بهبود خدمات ارائه شده به گردشگران اندیشیده شود.

وی یادآور شد:هرگونه سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری علاوه بر کمک به فضای اقتصادی کشور، در راستای تقویت روابط فرهنگی و اصلاح نگرش جهانیان درباره ایران نیز موثر خواهد بود. باید توجه داشت جهانگردی عاملی جهت زنده نگه داشتن سنت‌ها و آداب و رسوم گذشتگان و همچنین راهی برای تنش‌زدایی بین کشورها و ایجاد تفاهم، وفاق و صلح بین‌المللی است.

رییس شورای پول و اعتبار، موضوع گسترش ایرانگردی به ویژه توسط خارجی ها را راهبردی برخوردار از ابعاد و کارآمدی مختلف خواند و گفت: باید تلاش کرد ظرفیت‌های طبیعی و میراث کهن ایران هر چه بیشتر در سطح جهان مورد توجه قرار گیرد.

فقدان زیر ساخت،عامل اصلی مغفول ماندن صنعت گردشگری

بهمن عشقی کارشناس اقتصادی در گفت و گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی، اظهار کرد: مبحث گردشگری برای هر کشوری بسیار سودمند است  و اسباب صلح، توسعه تجارت و نزدیکی فرهنگ ها را ا فراهم می‌کند.

وی افزود: آمار نشان می دهد که کشور ما نتوانسته درسال های اخیر توفیق چندانی در جهت جذب گردشگران خارجی کسب کند و شاید مهمترین دلیل این موضوع ،گران نگه داشتن تصنعی ریال باشد.

عشقی تصریح کرد: بالا نگه داشتن قیمت پول ملی به صورت تصنعی موجب شده است  تا تفاضای تورم داخلی و خارجی افزایش پیدا کند و در نتیجه بسیاری از مردم کشورمان به جای اینکه سفر داخلی بروند، ترجیح می دهند به کشورهای خارجی سفر کنند.

این کارشناس اقتصادی، عدم فراهم بودن زیرساخت های  لازم را یکی دیگر از دلایل پایین بودن سرانه ورود گردشگران به کشور دانست و گفت: در سال های گذشته به تقویت زیرساخت های مورد نیاز در حوزه گردشگری توجه نشده است و شرایطی همچون هتل های مناسب، ایرلاین ها و خطوط حمل ونقل در سطح ضعیفی قرار دارد.

وی در پایان تاکید کرد: باتوجه به اشتغال بالایی که در حوزه گردشگری ایجاد می شود، مسئولان باید توجه بیشتری به این بخش داشته باشند.

اقتصاد مبتنی بر صنعت گردشگری می‌تواند جایگزین اقتصاد نفتی باشد

کمال‌الدین شهریاری نماینده مردم دشتی و تنگستان در مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی ،اظهار کرد: به سبب  تنوع زیستی و بومی که در کشور ما وجود دارد ظرفیت‌های بسیار غنی و با ارزشی برای صنعت گردشگری مهیاست اگر مسئولان به ایجاد تأسیسات زیر بنایی و خدمات و پشتیبانی در این نقاط مستعد گردشگری مبادرت ورزند صنعت گردشگری در کشور ایران جایگاه اصلی خود را پیدا می‌کند.

وی با تاکید بر جایگزین شدن صنعت گردشگری به جای درآمد نفتی بیان کرد: اقتصاد مبتنی بر صنعت گردشگری می‌تواند جایگزین بسیاری از درآمد‌های ناپایدار و زودگذر اقتصادی که اقتصاد نفتی از جمله  آنهاست، باشد.

شهریاری افزود: بسیاری از کشور‌ها بدون داشتن نفت و با اتکا به صنعت گردشگری درآمد سرشاری از طریق این صنعت کسب می‌کنند که از درآمد نفت ما بیشتر است.

عضو کمیسیون مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: ضروری است،متصدیان امر یعنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر دستگاه‌های متولی نسبت به ثبت و شناساندن این آثار به مردم ایران  و جهان تلاش بیشتری کنند تا شاهد رونق صنعت گردشگری کشورمان باشیم.